Dernek iktisadi işletme kurulabilmesi için ilk önce dernek tüzüğünde iktisadi işletme kurulabileceğini belirtir bir hüküm yer almalıdır. Tüzükte buna benzer bir hüküm yoksa dernek iktisadi işletmesi kurulamaz. İktisadi işletme kurmak isteyen dernek, tüzüğündeki hükümler doğrultusunda genel kurul veya yönetim kurulu kararı almalıdır. Bu karada işletmenin unvanı, açık adresi, sermayesi, temsilcileri, bunların uyrukları ve ev adresleri, temsilin şekli, işletme konusunun açıkça gösterilmesi gerekir. Bazı dernekler bu hususları yönetmelikle de düzenleme yoluna gitmektedirler.
Bu kararı alan dernekler ilgili ticaret sicil memurluğuna aşağıdaki evraklarla birlikte Sanayi ve ticaret Odasına tescil için başvurur.
İktisadi işletme kurmak istediklerini belirtir dilekçe,
- Noterden onaylı derneğin yetkili organı tarafından 2 nüsha karar sureti,
- Derneğin kuruluşuna izin veren valilik izin yazısının aslı veya noter onaylı sureti,
- Dernek tüzüğünün noter onaylı son şekli,
- İşletme temsilcilerinin nüfus cüzdanı sureti, imza beyannameleri, ikametgah belgesi,
- Ticaret Sicili Tüzüğü’nün 29. maddesine göre düzenlenen taahhütname, Oda Kayıt Beyannamesi,
- İşletmenin açılışına dair kararı alan organın görev süresinin dolmadığını teyit eden son seçim veya atamaya ilişkin yetkili kurul kararı.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 153’üncü maddesi gereğince; Ticaret sicil memurlukları, kurumlar vergisi mükellefi olup da Tür Ticaret Kanununun 30’uncu maddesi uyarınca iktisadi işletmesini tescil için başvuran derneklerin başvuru evraklarının bir suretini ilgili vergi dairesine intikal ettirmeleri gerekmektedir. Ticaret sicil memurluklarınca, vergi dairesine yapılan bu bildirimle, dernek iktisadi işletmelerinin işe başlamayı bildirme yükümlülükleri yerine getirilmiş sayılır. Derneklerin vergi dairesine ayrıca işe başlamayı bildirmesine gerek yoktur. Bildirim yükümlülüğünü süresi içinde yerine getirmeyen ticaret sicil memurları hakkında işe başlamanın zamanında bildirilmemesine ilişkin usulsüzlük cezası hükümleri uygulanır.
İktisadi işletme yürütürken dikkat edilmesi gereken konular nedir?
İktisadi işletme kurmakla dernekler tacir sıfatı kazanır. İktisadi işletmeler tacir sıfatı kazanmaz, iktisadi işletmeyi kurduklarında Dernekler tacir sıfatı kazanır . Tacir sayılması iktisadi işletmelerin iflas edebileceği anlamına gelir. İktisadi işletmenin borçlarından ve zararlarından dolayı dernek iflasa tabidir. Dernek ve Dernek Yönetim Kurulu, iktisadi işletmenin mali ve idari yönetiminden sorumlu olduğu için işletmenin mali ve idari tüm süreçlerinin sonuçlarından (iktisadi işletmenin borçları, idari kararlarında tespit edilen usulsüzlük vb.) sorumlu ve hukuken yükümlü olurlar
İktisadi işletme hangi mevzuata tabidir?
İktisadi işletmeler Türkiye’deki mevzuatın işleyişi sırasında kendilerini ilgilendirebilecek her türlü kanuna tabidir. Derneğin Yönetim Kurulu iktisadi işletmeye yönetici atamış olsa da doğal olarak iktisadi işletmenin de yönetiminden sorumludur. 1) Ticaret Kanunu 2) Borçlar Kanunu 3) Derneğe bağlı ya da ait olduğu için Dernekler Kanunu 4) Bir Vakfa ait olduğu durumda Medeni Kanun 5) Kurumlar Vergisi Kanunu 6) Katma Değer Vergisi Kanunu 7) Personel çalıştırıldığı durumda İş Kanunu 8) Çalıştığı faaliyet alanındaki kanun ve düzenlemeler (gıda malzemesi üretimi durumunda Tarım Bakanlığı)
Muhasebe kaydı olarak bilanço usulüne geçmek gerekir mi?
İktisadi İşletmeler kurumlar vergisine tabidir ve bilanço usulüne göre defter tutarlar. Mecbur olmamakla birlikte Yönetim Kurulu kararıyla Dernek de bilanço usulüne geçebilir.
Bir iktisadi işletmenin ödemekle yükümlü olduğu vergiler ve ücretler nelerdir?
Muhasebe kaydı olarak bilanço usulüne geçmek gerekir mi? İktisadi işletme yürütürken dikkat edilmesi gereken konular nedir? Her ay ödenen KDV Beyannamelere ait (boş dahi olsa) Damga Vergisi Üç ayda bir ödenen Geçici Vergi Üç ayda bir ödenen Muhtasar Vergisi Yılda bir kez ödenen Kurumlar Vergisi Aylık ödenen muhasebe ücreti Yılda bir kez ödenen Defter Tasdik Ücreti
İktisadi işletmede çalışanlarının sosyal güvence statüleri ne olur?
İktisadi işletme çalışanları SGK’lı olur. İktisadi işletmenin adresiyle derneğin adresi aynı olabilir mi? Dernek ve iktisadi işletmenin adresi aynı olabilir. Derneğin belli bir kısmı (bir odası veya belli bir bölümü) iktisadi işletmeye kiraya verilir ve stopajı ödenir.
İktisadi işletmenin adresiyle derneğin adresi aynı olabilir mi?
Dernek ve iktisadi işletmenin adresi aynı olabilir. Derneğin belli bir kısmı (bir odası veya belli bir bölümü) iktisadi işletmeye kiraya verilir ve stopajı ödenir.
İktisadi işletme kar ettiğinde neler yapılabilir?
İşletme kar ettiğinde, gerekli vergi kesintileri (kurumlar vergisi & iktisadi işletme stopaj vergisi) yapıldıktan sonra derneğe kar payı aktarımı yapılabilir. Dernek Yönetim Kurulu üyelerine kar payı aktarımı yapılmaz. İktisadi işletmeden derneğe yapılan her tür nakit aktarımı kar payıdır (iktisadi işletme derneğe bağış yapamaz, borç veremez) ve stopaj ödemesi gereklidir. Kar payı aktarımında alt veya üst limit yoktur, işletmenin elde ettiği karın tamamı derneğe aktarılabilir. Yine Yönetim Kurulu kararına bağlı olarak karın belirli bir oranı yedek akçe olarak işletmede de tutulabilir, bir kısmı derneğe aktarılabilir veya belirli bir yıl hiç kar payı aktarımı yapılmadan işletme hesabında yatırım payı olarak tutulabilir. Kar payı ile ilgili aktarım veya yatırım kararı Yönetim Kurulu tarafından alınır.
İhtiyaç olduğu durumlarda dernek hesabından iktisadi işletmeye para aktarmak mümkün müdür?
Dernekten iktisadi işletmeye kaynak aktarmak mümkündür. Bu bir borç işlemidir. Bu tür işlemlerde idari denetimde de sıkıntı çıkmaması açısından aktarım öncesinde Yönetim Kurulu’nun “iktisadi işletmeye hangi iş için ne kadar süreyle para aktarılacağına/borç verileceğine” dair karar alması gereklidir. Derneğin iktisadi işletmesine sürekli kaynak aktarması halinde yapılan işlem borç vermek olarak değil örtülü sermaye olarak değerlendirilir.
Dernek kendisine bağlı iktisadi işletmeden hizmet alabilir mi?
Yasal olarak alabilir. Dernek tarafından kurulmuş olan iktisadi işletmeden alınan hizmet piyasa koşullarından (fiyat, hizmet kalitesi vb. açılardan) daha avantajlı ise hizmet alımı yapılabilir. Ancak yasalara göre bu tür ticari işlemlerde piyasa koşullarına aykırı (dikkat çekecek kadar yüksek ya da düşük fiyatlandırma, düşük ya da yüksek kapasiteli hizmet alımı görülürse, “transfer fiyatlandırması” olarak anılan bir vergilendirme yapılır. Örneğin bir dernek kitap bastırma kararı aldı, bunun için yaptığı araştırma kitap basım maliyetinin 80-100 TL arası olduğunu tespit etti. Dernek iktisadi işletmesi bu iş için 50 TL fiyat verdiğinde aradaki farkın fazla olması nedeniyle burada transfer fiyatlandırması olduğuna hükmedilir ve fiyat farkı için vergilendirme yapılır.
Dernek Yönetim Kurulu üyeleri iktisadi işletme üzerinden ücret alabilir mi?
Dernek Yönetim Kurulu üyeleri iktisadi işletmeye verdikleri “uzmanlık hizmeti” karşılığında uzman ücreti alabilirler. Gider pusulası karşılığında ve stopaj vergisi ödeyerek (arizi kazanç sınırını geçmeyecek biçimde) hizmet karşılığı Yönetim Kurulu üyelerine ücret ödenebilir.
İktisadi işletmenin denetimi hangi kurum tarafından yapılır?
Vergisel açıdan Maliye Bakanlığı, sosyal güvenlik açısından Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Derneklerin bağlı olduğu mevzuat açısından İçişleri Bakanlığı’nın denetimine tabidir.
Dernekler şirketlere ortak olabilir mi?
Dernekler şirket kuramaz ancak şirketlere ortak olabilir. Sermaye şirketine ortak ise sermayesi kadar sorumlu olur.
Lokaller iktisadi işletme sayılır mı?
Hayır. Lokal eğlence yeridir, dernek üyelerinin sosyalleşmesi adına kurulan ve sadece üyelerine veya geçici olarak ziyaretçilerine hizmet veren mekanlardır. Onların ayrı yönetmelikleri bulunmaktadır.
İktisadi işletme kapatılabilir mi? Nasıl yapılır?
İktisadi işletmenin kapatılması tasfiye şeklinde olur. Şirketlerin tasfiyesinde olduğu gibi Yönetim Kurulu tarafından iktisadi işletmenin tasfiye edilmesi konusunda karar alınır. İşletmenin tasfiyesi de tescile tabidir. Alınan YK kararı ticaret siciliyle tescil ettirilir ve 1 yıllık tasfiye süreci başlatılır. Tasfiye kararı alındıktan sonra Ticaret Sicil Gazetesi’nde birer hafta arayla 3 kere işletmenin tasfiye edileceği yayınlanır. 1 yıllık süre içinde borçlar ve alacaklar tahsil edilir ve ilgili vergiler ödenir. Sürenin sonunda Yönetim Kurulu işletmenin tasfiye edildiğini ilan eden yeni bir karar alır. Bu karardan sonra vergi dairesine gidilerek gerekli kapatma işlemleri yaptırılır.
İşletmenin tasfiye sürecinde ticari faaliyet yapılabilir mi?
Düzenli bir faaliyet olmadığı sürece örneğin demirbaşların satılması gibi gelir getirici işlemler yapmak mümkündür
İşletmeyi kapatırken elde edilen geliri derneğe aktarmak mümkün müdür?
Evet; vergilerin yatırılması ve borçların ödenmesinden sonra işletme bütçesinde gelir olarak görünen tutarın tamamı derneğe aktarılabilir.